مذهب دیلمیان
 |
| بخش‌ها |
| اقوام |
| پیش از تاریخ |
| پیش از اسلام |
| پس از اسلام |
| خاندان‌های حکومتگر |
| کتب تاریخی |
| مرتبط |
دیلمیان مردمی ساکن دیلم، مناطق مرتفع گیلان بودند.[۱] این مردم که پیش از اسلام، تقیدات مذهبی خاصی نداشتند[۲]، پذیرای علویان شدند، به مذهب زیدیه (تشیع) گرایش یافتند و به طرفداری از آن برخاستند.
پیش از اسلام
مطالب زیادی در خصوص مذهب دیلمیان در این دوره موجود نیست. تعداد کمی مسیحی و زرتشتی در بینشان بوده اند ولی غالباً پاگان بوده اند[۳] که عملاً چیزی درباره آن طریقت پگان دیلمیان نمی‌دانیم. بنا بر گفته بیرونی در آثارالباقیه آنها از قانون تعیین شده توسط افریدون افسانه‌ای پیروی می‌کردند که به مردها فرمان داده بود سرور خانواده شان باشند و آنان را کاذکوذا[۴] می‌خواند. این به طرز معماواری توسط خالد الناصر الاطروش منسوخ شد و نتیجتاً آنها به شرایطی که مردم در عصر ضحاک بیورسپ ظالم می‌زیستند بازگشتند، زمانی که در خانه‌های شان شیاطین سکنی داشتند و مردم در برابر شان بی دفاع بودند. جدا از کاذکوذاها که نقش رییس خانواده را داشتند، دیلمیان حکمرانانی که از القابی چون وردان شاه، وهریز به وجود شان پی می‌بریم و حتی شاهانی (مانند [۵]
امام زیدی ناصرالحق این قاعده فریدون را از بین برد و بین پیروانش قانون اسلام را اعمال کرد.[۶]
به گفتهٔ مسعودی، در کوهستانهای دیلمان مردمانی می‌زیستند که از ادیان استقرار یافته هیچگونه اطلاعی نداشتند.[۷] قدامه بن جعفر از دیلمیان بدگویی میکند و میگوید که آنان پس از مسلمان شدن چندین بار از دین برگشتند. در زمان وی آنان کودکان خود را میکشتند و به مساجد بی احترامی می‌کردند و از گزاردن نماز و دیگر تکالیف دینی خودداری مینمودند.[۸] از تاریخ بعد دیلمان و گیلان چنان برمیآید که شمارهٔ کسانی که دین اسلام را در قرن اول هجری پذیرفته بودند چندان زیاد نبوده‌است.[۹]
جنگ با مسلمانان
در پایان عهد ساسانیان و همزمان با آغاز حمله اعراب به ایران دسته‌های دیلم در داخل ولایات مرکزی ایران تاخت و تاز می‌کرده‌اند و به غارت و راهزنی می‌پرداخته‌اند. [۱۰] ورود مسلمانان به سرزمین دیلم، به‌علت موقعیت خاص جغرافیایی آن تقریباً با تأخیر صورت گرفت. دیلمیان که عادت و تمایل به استقلال داشتند، با کمک وضع طبیعی و کوهستانی سرزمینشان، حملات عرب‌ها را دفع می‌کردند. در فتوح اسلامی مسلمانان بارها به دیلم حملهور شدند ولی کاری از پیش نبردند، دومین هجوم مسلمانان به آن ناحیه در روزگار معاویه بود که مردم طبرستان در موقع عبور آنان از گردنههای کوهستان، سنگها را از قُلَل کوهها غلتانیده و همه سپاه وی را در زیر خروارها سنگ بکشتند[۱۱]. عرب‌ها نیز به‌علت صعب‌العبوربودن راه‌های منتهی بدین سرزمین و بارش‌ها و رطوبت بسیار که با محیط زیستی آنان متفاوت بود، میل چندانی به حملات و محاصره‌های طولانی سرزمین دیلم نداشتند؛ و بدین ترتیب، دیلمیان نه تنها تسلیم عرب‌ها نشدند، بلکه از مردم شهرهای مجاور، ری و قزوین، نیز درمقابل عرب‌ها حمایت کردند. با وجود فتوحات مسلمانان در ایران که از زمان عمر ـ خلیفه دوم ـ آغاز شد، دیلمیان فقط در زمان معاویه بود که مجبور به پرداخت خراج شدند؛ ولی تا مدت‌های مدید بعد از آن حاضر به پذیرش اسلام نبودند و در مناطق کوهستانی مشکلاتی برای شهرهای مسلمان‌نشین اطراف، به‌خصوص قزوین، فراهم می‌ساختند. به همین جهت، خلفا یا حکومت‌های محلی همواره گروه‌هایی از مسلمانان مجاهد را مأمور مقابله با کفار متهاجم دیلمی می‌کردند. مقر اصلی مجاهدان مسلمان که در آن پایگاه نظامی مستقر کرده بودند، قزوین بود[۱۲] که به آن دارالجنه (دروازه بهشت) می‌گفتند؛ چرا که معتقد بودند «هر مسلمانی که اقلاً ۲۴ ساعت در آن با نیت مشارکت در نبرد مقدس علیه کفار بماند، جایی در بهشت را نصیب خود خواهد کرد». [۱۳]
در
نمایندگانی از دیلم در نزد حجاج بن یوسف(والی عراق) بودند حجاج به آنان تأکید کرد که یا اسلام بیاورید یا جزیه بپردازید، دیلمیها هیچیک از دو پیشنهاد حجاج را نپذیرفتند. وی دستور داد نقشه سرزمین دیلم را کشیدند و کوه و بیابان و پستی و بلندی آن را رسم کردند، آنگاه نمایندگان دیلم را حاضر کرد و آن نقشه را به آنان نشان داد و گفت: یا پیشنهاد مرا قبول کنید یا با این نقشهای که از سرزمین شما دارم میفرستم تمام شهرها را خراب کنند، مردان را بکشند و زنان و کودکان را اسیر نمایند، دیلمیها در پاسخ گفتند که نقشه سرزمین درست است، فقط یک نقص دارد و آن این است که جوانمردانی که از آن دفاع خواهند کرد، در نقشه دیده نمیشوند اگر میخواهی امتحان کن. حجاج سپاهی به سرداری پسرش محمد، به دیلم فرستاد، اما محمد کاری از پیش نبرد و به قزوین بازگشت.[۱۴]
ورود اسلام
علویان
تقریباً اولین مسلمانانی که از حدود قرن دوم هجری به بعد وارد این سرزمین شدند و توانستند در آنجا اقامت گزینند، علویان بودند که به‌علت مخالفت یا مبارزه با حکام عباسی بدان سرزمین روی آوردند. بدین ترتیب، پذیرش اسلام دیلمیان با مذهب تشیع آغاز شد و از فرق شیعه، مذهب زیدیه، اولین و پرطرفدارترین آنان بود. البته، مذهب اسماعیلیه با تبلیغات و فعالیت ابوحاتم رازی در دیلم، پیروانی پیدا کرد؛ و این مذهب درمیان مردم دیلم همچنان پیروانی داشت. در زمان سلجوقیان نیز با استقرار حسن صباح در الموت، این مذهب رونق بسیاری در منطقه دیلم پیدا کرد. مذهب
نظرات شما عزیزان:
<-PollName->
خبرنامه وب سایت:
آمار
وب سایت:
